Wanneer je autonoom bent kun je je eigen vrije keuzes maken zonder angst of afhankelijkheid tegenover een ander of anderen. Het is het gevoel zelfbeschikking te hebben in contact met je eigen behoeften. Bovendien beschik je dan over het vermogen in contact te kunnen gaan/zijn met een ander zonder jezelf kwijt te raken. Daarbij hoort vanzelf ook het vermogen om op jezelf te kunnen zijn. Uit contact, afgescheiden kunnen zijn en in contact met ‘het zelf’. En vervolgens weer het vermogen hebben om in verbinding te gaan.
Dit schreef ik in het vorige blog. In dit blog wil ik stilstaan bij de samenhang van die twee. Het is een diep menselijke behoefte om zowel autonoom als in verbinding te zijn. Het is ook een gegeven feit dat we in ons leven steeds de afwisseling ervaren. Het is een voortdurende heen-en-weer beweging tussen onszelf en de omgeving. De ander. En in die beweging kan er dus ook iets haperen. Je voelt je eenzaam omdat je verbinding mist, je vindt het eng om je te verbinden met een ander of je ervaart dat je jezelf makkelijk verliest in het contact met anderen.
Hierbij horen bijvoorbeeld gedachten zoals: ‘Ik heb niemand die me steunt’, ‘Ik wordt altijd afgewezen als ik me open stel’ of ‘Ik weet goed wat anderen nodig hebben maar niet wat ik zelf wil’, ‘ik kan geen nee zeggen’.
De betekenis en de verwarring
Je kunt dan misschien goed voor jezelf zorgen zonder hulp van anderen, maar dat is dan nog geen autonomie. Dat lijkt dan meer op isolatie. Zonder de mogelijkheid om zomaar verbinding te maken.
Je kunt dan misschien altijd in de weer zijn met anderen, maar dat is dan nog geen verbinding. Dat lijkt dan meer op verdwijnen. Je kunt dan misschien heel goed voelen wat de ander voelt en nodig heeft, maar dat lijkt dan meer op samensmelten.
Je kunt je dan misschien heel makkelijk opgaan in een groep, maar dat lijkt dan meer op camouflage.
In alle gevallen neem je geen plek in die helemaal van jezelf is. Je standplaats van waaruit je naar buiten beweegt en weer naar terug keert. Dat komt omdat er altijd delen van jou zijn die daar slechte ervaringen mee hebben opgedaan. Of zelfs helemaal geen ervaringen! Er speelt altijd het oude gekwetste verlangen mee van geaccepteerd worden, geliefd zijn, gewaardeerd voelen en veiligheid. En met dat verlangen zijn we tóch afhankelijk…… En dus toch niet autonoom. En ook niet echt in verbinding!
Wat is verbinding?
Het heeft te maken met je verbonden voelen met de ander of met de omgeving in het algemeen. Het besef dat we deel uitmaken van een geheel. Gezin, familie, werkkring, vereniging, politieke partij etc. We voelen ons er onvoorwaardelijk bijhoren. Het werkt als een bedding voor een rivier. En terwijl je die verbinding voelt en aangaat hou je het besef dat je zelf een individu bent. Met zijn/haar eigen behoefte, waarnemingen en kenmerken.
Die verbinding ervaren we door in contact te kunnen gaan met onze omgeving. Dat contact kan er niet non-stop zijn. Je kijkt niet de hele tijd in elkaars ogen. Je deelt niet ieder moment met elkaar. En het zal dus op een bepaald moment weer onderbroken worden. Dat is ook wenselijk. Iedereen heeft bovendien zijn EIGEN behoefte aan contact EN apart zijn. Op zijn eigen moment en tijdsduur. Het gevoel van verbonden zijn stroomt daar als het ware altijd onderdoor. We weten dat we verbonden zijn ook al zijn we apart en niet in contact.
Dit alles wat je hierboven las is de optimale situatie. Die van de meeste mensen is wat minder soepel. Of gewoonweg pijnlijk. Vanwege het gevoel van angst dat er aan hangt. Omdat je niet de veiligheid kent in verbinding. Geen helpende ervaringen hebt opgedaan. Tijdens het opgroeien heb je daarin nog wat gemist. Dat maakt dat je nu niet altijd vanzelf een volwassen aanpak hebt op dit gebied.
Wat kun je doen?
Natuurlijk ben je een volwassene! En je hebt wel degelijk een gezond volwassen deel in je dat beschikbaar is in heel veel situaties. Maar ondertussen zijn er ook delen in jou die nog steeds de buitenwereld overdonderend vinden. Of onbetrouwbaar of veeleisend. Het zijn de innerlijke delen met de pijnlijke ervaringen met verbinden. Die delen zijn als het ware in hun pijnlijke waarheid blijven steken en hebben de conclusie getrokken ‘verbinden is gevaarlijk en pijnlijk’. Die conclusie speelt jou nog dagelijks parten in je relaties.
Vanwege de pijn (angst) van dat kwetsbare deel heb je onbewust weer en ander deel in het leven geroepen dat hiervoor waakt en zich inzet om pijn te voorkomen. Het is een overlevingsdeel en heeft één heilige taak en geen idee wat er zich verder nog afspeelt! Het kan bovendien niet nuanceren.
Wat het interessant maakt is dat hier juist ook de verbinding de sleutel is. En dan bedoel ik de verbinding van jouw innerlijke delen. Dat kan bijvoorbeeld in een systemische opstelling. Wanneer je aandacht geeft aan het overlevingsdeel kun je daarmee in gesprek. Erkenning geven aan zijn taak en daarmee aan je eigen onbeholpen manier van ‘zelfzorg’ tot nu toe. Bovendien is het mooi om oog te krijgen voor het kwetsbare deel in jezelf. Met die pijnlijke waarheid die het heeft. Dat deel zit vast in de tijd. Is van jouw innerlijke Zelf afgesplitst geraakt en daarmee nooit in staat om verbinding aan te gaan. Dat is dan ook de rol van jouw volwassen deel. Om in het hier-en-nu de verbinding met anderen toe te laten met zorg voor de delen die daar nog bang voor zijn. Het is niet een quick-fix maar een proces. Dat doe je wel zelf maar niet alleen. Je hebt het ook eerst ‘even’ nodig om jezelf die nieuwe benadering eigen te maken.
VERbonden of GEbonden?
In het systemisch werken spreken we van binding. Het is een van de drie pijlers naast ordening en balans in het systeem. Binding heeft in zich dat we ergens bij horen. Zonder dat zouden we als kind gewoonweg niet overleven. De basis van binding is liefde. Of we die nou ervaren of niet: de band met onze ouders beschouwen we als liefde. Inclusief alle mogelijke verwaarlozing of mishandeling. Daaraan binden we ons ook! (Het lijkt hier ook over hechting te gaan. Dat is niet hetzelfde en laat ik in dit blog buiten beschouwing.)
De eerste binding met onze ouders transformeert door de tijd heen naar verbinding. Het kan echter zijn dat de beweging van toenadering en verwijdering (samen of apart) is onderbroken en dat zorgt voor een ‘stop’ in onze emotionele groei naar volwassenheid.
Het is ook deze binding met onze ouders die ervoor zorgt dat we hun overtuigingen en waarden proeven, slikken en in ons opnemen. We ervaren daarin geen keuze en dus kan het ook wel voelen als slikken-of-stikken……
In die gevallen zijn we niet VERbonden en in de groei naar autonomie, maar zijn we GEbonden aan de factoren of mensen in ons systeem van herkomst. Je bent bijvoorbeeld GEbonden aan elkaar doordat je als dader en slachtoffer met elkaar te maken krijgt. Of GEbonden aan je vader doordat je onbewust zijn dromen bent gaan willen waarmaken. Of GEbonden aan een lege plek in de kinderrij door een gestorven zusje. Of GEbonden aan de tegenstrijdige boodschappen van je ouders waardoor je het gevoel had dat je het nooit goed kunt doen. Het is dus wel helder dat je niet je eigen autonome keuzes kunt maken wanneer je GEbonden bent en dat niet door hebt.
Eerst heb je dus nog meer ervaringen op te doen met het aangaan van interne verbinding vanuit je gezonde volwassen deel, met zorg voor je gekwetste deel, in erkenning van je overlevingsdelen. Daarmee ontstaat langzaam een gevoel van een zelf waarmee je in echte verbinding kunt treden met anderen. Waarmee je het GEbonden zijn kunt overstijgen. Waarmee je kunt gaan kiezen voor bewust VERbonden zijn. En daarmee ook autonoom.
En dat voelt als vallen en opstaan; net als opgroeien! En daar is het nooit te laat voor!
“Het is nooit te laat om een gelukkige jeugd te hebben”
Richard Bandler (mede-grondlegger van NLP)
Tags: verbinding autonomie systemisch gebonden overlevingsdelen afgesplitst