“Dat is nogal wat”, zal je denken. Lang geleden, in mijn onderwijstijd, zou dat compleet shocking voor mij zijn geweest. En voor mij niet alleen! Inmiddels ben ik veel ouders tegen gekomen die vast zitten in hun zorgen, onmacht en frustratie met hun kind. Voor mij is het inmiddels duidelijk geworden; het komt door de ‘heilige taak van het opvoeden’. Zonder erbij stil te staan wat er precies gebeurt. Met je kind, met jezelf en met de communicatie. Ik ben gaan ontdekken dat het precies die opvoeding is waardoor het zo moeizaam gaat. Wat ik precies bedoel met opvoeding is het verschijnsel van onze kinderen klaarstomen voor de grote boze buitenwereld. En dat doen we door ze zoveel mogelijk tegenvallers te besparen en hen bovendien veelvuldig te vertellen en te leren wat ze wel en niet moeten doen. Dat heeft dan weer hetzelfde doel: tegenvallers voorkomen.
Wat ik ontdekt heb is dat het leven zich niet laat vangen in ‘voorkomen’ van ervaringen. Ook niet in het achteraf betreuren van ervaringen. Alleen maar in het aangaan van ervaringen. En dat doe je in het moment dat zich iets aandient. Je hebt een ‘antwoord’ nodig om die situatie het hoofd te bieden. En dat antwoord komt vanuit jezelf. Vanuit een eerdere ervaring die je zelf hebt gehad. Alleen een eigen ervaring telt als je iets moet leren. De ervaring van een ander leert jou niks. Van de mening, goede raad of zelfs manipulaties van zijn ouders leert het kind nog niks. Hooguit dat het zichzelf niet kan vertrouwen op zijn impulsen of behoeften. Want daarvoor heb je ook weer de ervaring nodig dat je daarop kunt terugvallen.
Veel volwassenen die ik in mijn praktijk ontmoet werken met mij aan de ontworsteling aan hun eigen opvoeding van vroeger. Veel van hun dagelijkse problemen dienen zich aan omdat ze nog steeds een respons hebben als het kind dat ze waren. Oftewel; de respons die ze niet hebben ontwikkeld. Het kind in hen is gestopt met ontwikkelen tot autonomie, gewoonweg omdat het subject was van een opvoeding. Omdat het geen vertrouwen ontwikkelde in het verloop (blijvende veranderingen!) van het leven, een ervaring met een stevig ‘zelf’ misliep en bovendien een aantal delen van zichzelf als ‘niet toegestaan’ is gaan bestempelen. Dat doe je vanzelf als je dat leert in de opvoeding die je krijgt. In die zin bedoel ik met opvoeding zoiets als een training in omgangsvormen. Opvoeders gaan voorbij aan de mens die het kind in zichzelf al is. In zichzelf is het kind namelijk al goed. Het heeft alleen nog niet veel ervaring in dit leven. In onszelf zijn wij dus allemaal al goed. En ook wij volwassenen zijn vaak tamelijk onervaren gebleven. We missen ervaringen in het geven van onze eigen passende antwoord op onze omstandigheden. We voelen ons nu onzeker omdat we de zekerheid niet kennen dat we er wel doorheen komen als het moeilijk wordt. Dat we achter onszelf kunnen staan.
Het Engelse woord zegt het precies: respons ability. Het vermogen om een eigen respons te bieden. Die eigen respons is nou precies waarvoor geen of te weinig ruimte is in een opvoeding. Opvoeden gaat altijd uit van macht en niet van liefde.
“Ja, maar ik voel toch immens veel liefde voor mijn kinderen!?” zal je misschien denken. Reden te meer om eens stil te staan bij je verlangen om ze ook liefdevol te begeleiden in het opgroeien. Je wilt toch het liefst dat je kind een evenwichtige, zelfzekere en liefdevolle volwassene wordt!? Eigenlijk wil je zelfs beter voor je kind dan je zelf hebt gehad! Wat zou je dan moeten met een opvoeding zoals jij die ook zelf hebt gehad? Natuurlijk doe jij dat heel anders dan je ouders! En toch herhaal je de zaak. Door de waarheden die je als kind hebt aangenomen over jezelf en over het leven. Die waarheden zijn resultaat van opvoeding in plaats van zelf ervaren. Je wilt het niet maar het bepaalt toch jouw antwoord op je kind vandaag de dag. Je kunt het herkennen aan jouw gevoel van zorgen, angst, frustratie of verdriet om je kind.
Wat dan wel?
Voor de weg van opvoeden bestaat maar één alternatief: het laten opgroeien. Net zoals tegenover macht alleen maar liefde staat. Misschien is dat aanvankelijk wel een moeilijkere weg. Het is nog geen platgetreden pad. Het vraagt bewustwording en openheid van je. En vooral ook de nodige zelfkennis en volwassenwording van jou als ouder. Met het ‘laten opgroeien’ ben je namelijk niet passief en toegeeflijk, maar juist oplettend, eerlijk naar jezelf en soms vraagt het de nodige strijd met oude patronen in jezelf! Het is een klus maar wel een heel inspirerende!
Opvoeden gebeurt vanuit een rol die we ons aanmeten. Laten opgroeien gebeurt vanuit je eigen zelfkennis, zelfliefde en bewuste levenshouding. Waar begin ik?
Eigen wijsheid
Uit alles wat ik in de loop der jaren erover gelezen, gezien en ervaren heb wil ik voor dit blog vooral vier elementen pakken die een goede basis zijn voor je nieuwe pad als ouder.
Het is een soort samenpakking van de zienswijze van het Boeddhisme, de Gestalt-filosofie en de spirituele benadering van groeien zoals ik die zelf heb ontwikkeld. Ik vertrek vanuit het gegeven dat kinderen al een bepaalde wijsheid bezitten en daarmee (onbewust nog) hun eigen groeitaak in het leven willen aanpakken. Die eigen wijsheid valt samen met hun wezenlijke zelf. Het is een sterk ingebouwd kompas. Ook kinderen die al opgegroeid zijn hebben dat. Het geldt dus ook voor jou als volwassene, als ouder. Weet dat je een eigen wijsheid hebt die je gerust kunt volgen.
Vier elementen van het proces
De studie die ik er van gemaakt heb laat zich niet in een paar zinnen neerzetten. Het zal de inhoud zijn van het volgende blog. Toch wil ik hier alvast een voorproefje zetten. Merk maar of er iets bij is wat je aanspreekt. Wat je raakt of waarvan je merkt dat het een oordeel bij je oproept. Allemaal bruikbaar om je eigen wijsheid en kompas aan te scherpen!
In de benadering van het laten opgroeien kun je vier elementen onderscheiden. Samen zijn ze een compleet andere weg voor het begeleiden van kinderen en het omgaan met jezelf.
Het gaat het verschil voor je maken tussen de weg van de macht of de weg van de liefde.
Waarnemen
Je kunt kijken of kijken. Wanneer je kijkt naar je kind ben je vaak al aan het invullen wat je ziet of hoort. De eerste nieuwe stap is het kijken naar de werkelijkheid. Wat neem ik waar in het hier en nu? Je zult verrast zijn hoe snel je waarneming gekleurd is en zorgt voor een vervelende situatie die niet nodig was.
Duiden
Je ervaart dus nu dat je een oordeel hebt. Je bent je gewaar dat je emoties opkomen. Dat zorgt voor de reactie die je geeft. Maar die emoties zijn helemaal van jóu. Die heb je dus ook zelf te hanteren. Je kind kan daar niks mee. Het begrijpt er alleen uit dat het wordt afgekeurd door jou. Je wilt je emoties gaan duiden op hun herkomst en gewicht. Dat is helpend. “Wat betekent het dat ik me nu zo voel? Wat wil het mij zeggen dat ik dit zo ervaar? En wat schuif ik mijn kind in de schoenen waarvoor ik zelf verantwoordelijk ben?”
Weten
Je gaat leren stoppen met te willen bepalen van de situatie en je richten op wat er is in het hier en nu. Ergens weet je dat je uit contact bent met je eigen kern. Je natuurlijke staat van zijn. Die is juist de bron waaruit je je ouderschap wilt invullen. Je gaat dus loslaten wat je kent en wat je neiging is. In de plaats daarvan leer je vertrouwen te stellen in de fundamentele goedheid die je kind in zich heeft. En het enorme vermogen om te leren en te groeien en in zichzelf te kunnen vertrouwen. Ook al heb jij het zelf zo niet geleerd door je opvoeding…
Laten zijn
Er ligt steeds een valkuil dat je je vastklampt aan je oude opvattingen over hoe het hoort. Dat je wilt opvoeden in plaats van je kind laten opgroeien. Je wilt dan je gelijk hebben en dat moet je loslaten. Je gelijk opgeven betekent niet dat je dan ongelijk hebt. Je hebt alleen je focus verplaatst van gelijk naar geluk.
Hoe zou het zijn als dat jouw ervaringen gaat kleuren?...
In het volgende blog lees je daar meer over.
Tags: kind opvoeden opvoeding ouders opgroeien alternatief macht en liefde